مراحل انحصار وراثت
به طور کلی انسان از زمان حیات خود با یکدیگر تعاملی برقرار کرده و در این بین آثار حقوقی هم بین آنها به وجود آمد که از جمله آنها باید به انحصار وراثت اشاره کرد.
این تعاملات که بیشتر در زمینه مالی بوده حتی پس از مرگ نیز ادامه داشته و تنها به دوره حیات ختم نمی شود. پس از مرگ انسان تعامل مالی خود را ادامه می دهد و آن چیزی نیست جز انحصار وراثت . هر انسانی می بایست تکلیف مال خود را پیش از مرگ مشخص کند. این موضوع زمانی مشخص می شود که انسان ها وصیتی داشته و آن را نزد وکیل پایه یک دادگستری قرار دهند.
به هر حال انحصار وراثت زمانی صورت می گیرد که فرد فوت کرده و فرزندان و وراث به دنبال کسب حقوق خود از فرد متوفی هستند. ما در این مطلب به مراحل و شرایط گرفتن انحصار وراثت می پردازیم.
مرجع صلاحیت دار صادر کردن گواهی انحصار وراثت
مرجع صلاحی که می تواند به صادر کردن گواهی انحصار وراثت بپردازد، دادگاه محصول سکونت متوفی است. پیش از این مرجع صالح صادر کننده گواهی انحصار وراثت دادگاه محل سکونت متوفی بود اما امروز شورای حل اختلاف این مسئولیت را برعهده گرفته است.
البته اگر محل سکونت متوفی نامشخص باشد، مسئولیت برعهده دادگاهی است که آخرین بار متوفی در آنجا سکونت داشته است.
بنابراین درصورتی که فرد چندین مکان را برای سکونت انتخاب کرده و آخرین بار در تهران سکونت داشته، دادگاه تهران باید به انحصار وراثت فرد موردنظر رسیدگی کند.
چه اشخاصی صلاحیت برای تقاضا گواهی انحصار وراثت دارند؟
اشخاصی نظیر وراث متوفی و سایر افراد ذینفع می توانند برای تقاضا گواهی انحصار وراثت به دادگاه مراجعه کنند. ناگفته نماند اگر وراث و یا ذینفعان چندین نفر باشند، تنها گرفتن یک گواهی کافی است.
مدارک لازم جهت تقاضا
*شناسنامه فرد متوفی و گواهی فوت آن
پس از اینکه فرد موردنظر فوت کرده و پزشک مرگ آن را تایید کرد، گواهی فوت توسط ثبت احوال تایید خواهد شد و صادر می گردد. در سوی دیگر شناسنامه فرد موردنظر نیز باطل خواهد شد و در نتیجه باید اصل گواهی فوت در کنار کپی آن را باید به دادگاه ارائه داد.
*استشهادیه محضر
اسامی وراث فرد متوفی باید در یک فرم خاصی که توسط دادگاه ارائه می شود، باید لیست گردد و سپس دو نفر غیر وراث که وراث را می شناسند، باید فرم را امضا کنند. گذشته از آن امضا وراث هم توسط اسناد رسمی تایید و گواهی به دادگاه ارسال شود.
*رسیدگی به گواهی مالیاتی
وراث پس از مرگ فرد متوفی باید لیست اموال منقول و غیرمنقول آن را به اداره دارای محصل سکونت تحویل دهند و رسیدی دریافت نمایند. سپس این رسید در کنار سایر گواهی به دادگاه ارائه می شود.
*کپی شناسنامه وراث
فرد متقاضی که به دنبال انحصار وراثت است باید در کنار شناسنامه خود، کپی شناسنامه وراث را کسب کرده و به دادگاه ارائه دهد. همچنین در کنار کپی باید اصل شناسنامه وراث نیز توسط یک مدیر دفتر دادگاه کنترل شود و این موضوع الزامی است.
*وصیت نامه
*دادخواست
پس از آن که مدارک فوق آماده شد، می‌توانید دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کنید تا سایر مراحل اداری سپری شود.
پس از تنظیم دادخواست و اجرا تشریفات دادرسی
دادگاه رسیدگی کننده پس از ملاحظه اسناد و مدارک تقدیمی، درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی آگهی می نماید و هزینه نشر آگهی نیز به عهده متقاضی می باشد.
پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترضی نباشد، دادگاه با توجه به ادله و اسناد ارائه شده، گواهی انحصار وراثت، تعیین تعداد وراث و نسبت آنها به متوفی را صادر می نماید.
گفتنیست اگر معترضی وجود داشته باشد و اعتراضی اعلام شود، داده یک جلسه‌ای برگزار کرده تا به اعتراض رسیدگی شود. حکمی هم که اعلام خواهد شد قابل تجدیدنظر است.
انسان را از مرگ گریزی نیست و البته تبعات حقوقی آن هم برای بازماندگان کم نیست و بخصوص اگر متوفی دارای دارایی بوده و بدهکار و یا طلبکار باشد مطابق قوانین کشور بایستی فوت متوفی به تأیید رسمی برسد و گواهی فوت صادر شود.
امروزه با یک پارچه شدن سیستم های ثبت احوال، دفاتر اسنادرسمی، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و غیره به محض اینکه کد ملی شخص فوت شده وارد می شود فوت یا عدم فوت مشخص خواهد شد. اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت کرده باشد در گام اول بایستی فوت او در سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل فوت به تایید برسد.
وراث چه کسانی هستند؟
برخلاف بعضی کشورها که متوفی می تواند ورثه را خود تعیین و میزان سهم ایشان را مشخص کند مطابق قانون مدنی کشورمان و قواعد حقوقی، تعیین وراث و نحوه تقسیم ارث و وصیت از قواعد آمره است و همه را قانون مشخص کرده است و فقط این اجازه به متوفی داده شده است که نسبت اموال خود بتواند وصیت تملیکی کند. اقلیت های دینی شناخته شده و به رسمیت شناخته شده در قانون در مباحث ارث مطابق مقررات خود عمل می کنند اما تقسیم ارث و طبقات ارث ایرانیان شیعه چنین است:
ماده ۸۶۲ قانون مدنی: اشخاصی که بموجب نسب ارث میبرند سه طبقه‌اند:
۱) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد.- همسر
۲) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها- همسر
۳) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها -همسر
خوب است بدانیم هیچ کس نمی تواند دیگری (یکی از ورثه) را از ارث محروم کند.
گواهی انحصار وراثت چیست؟
مرجعی که مشخص می کند ورثه مطابق قانون چه کسانی هستند شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت شخص فوت شده است و گواهی که این شورا در خصوص اسامی وراث و میزان سهم آن از ماترک (ترکه) صادر کند. گواهی انحصار وراثت نامیده می شود.
گواهی انحصار وراثت را از کجا بگیریم؟
از شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه قانونی متوفی. آنچه اهمیت دارد اینکه محل فوت ملاک تعیین صلاحیت نیست بلکه آخرین اقامتگاه او تعیین کننده شورای حل اختلاف صالح است.
مدت زمان انحصار وراثت بعد از فوت
در قانون مدت مشخص با ضمانت اجرای الزام آوری در این خصوص نیست بنابراین بعد از فوت متوفی هر زمان بدون شرط مدت می توان برای گرفتن گواهی حصر وراثت اقدام کرد.
کاربرد و اعتبار گواهی انحصار وراثت چیست؟
وراث قائم مقام قانونی شخص فوت شده محسوب می شوند بنابراین برگه قانونی برای شناسایی ایشان بسیار اهمیت دارد. تمام ادارات دولتی و غیردولتی و دفاتر اسنادرسمی بوسیله انحصار وراثت است که وراث را شناسایی می کنند و تا زمانی که آن اخذ نشود امکان تقسیم ارث و تصرف حقوقی مثل اجاره یا فروش میسر نیست.
انحصار وراثت نامحدود چیست و انحصار وراثت محدود چیست؟
اگر اموال باقیمانده شخص فوت شده بیش از ارزش مبلغ 50 میلیون تومان باشد باید دادخواست انحصار وراثت نامحدود به شورای حل اختلاف داد تا بتوان از مزایای آن استفاده کرد و اگر متوفی کمتر از این مبلغ مذکور ماترک داشته نیاز به اخذ گواهی انحصار وراثت محدود است.
چند نکته مهم :
اگر متوفی مالی ندارد الزامی به گرفتن گواهی انحصار وراثت نیست.
اگر صرفا میخواهید که حقوق و مستمری را برای بازماندگان (ورثه دارای شرایط قانونی) برقرار شود صرف انحصار وراثت محدود کافی است.
فرق دیگر انحصار وراثت نامحدود و محدود اولاً در تشریفات صدور است زیرا شورای حل اختلاف اختلاف بایستی یک نوبت آگهی در روزنامه کثیرالانتشار محلی یا رسمی در خصوص اسم شخص فوت شده و وراث او چاپ کند که این الزام در انحصار وراثت محدود وجود ندارد ثانیاً پرداخت مالیات بر ارث در گواهی انحصار نامحدود الزامی است.
پس در جواب سئوال انحصار وراثت چقدر طول میکشه باید گفت که اخذ گواهی انحصار وراثت محدود حدود یک هفته تا 10 روز و در انحصار وراثت نامحدود حدود 40 تا 50 روز
نکته: شروع مراحل انحصار وراثت و ثبت دادخواست از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی است و همانطور که گفته شد شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی میتواند به دادخواست انحصار رسیدگی کند. خوب است بدانید از هر دفتر خدمات قضایی در هر کجا میتوان ثبت دادخواست کرد و لزومی ندارد به دفاتر نزدیک شورای حل اختلاف مراجعه کرد.
