پرسش ها و پاسخ های دعوای استرداد جهیزیه

۱- آیا زن قبل از طلاق می تواند جهیزیه خود را مسترد کند؟

پاسخ: بله زن هر زمانی که بخواهد می تواند برای استرداد جهیزیه خود علیه مرد اقدام به طرح دعوا نماید.

۲- در صورت استرداد جهیزیه توسط زن و بردن آن به خانه پدری اش و ترک زندگی مشترک، تکلیف مرد چیست؟

پاسخ: اگر زن با استرداد جهیزیه، منزل مشترک را نیز ترک نمود، مرد فورا باید ضمن تهیه وسایل و اثاثیه لازم و قرار دادن آن در منزل مشترک که مهیای زندگی زناشویی باشد، نسبت به تنظیم دادخواست الزام به تمکین علیه زن در دادگاه خانواده اقدام و از طریق دادگاه خانواده مبادرت به طرح دعوا نماید.

۳- در صورتی که در زمان ازدواج لیست سیاهه میان طرفین تنظیم نشده باشد، زن چگونه می تواند جهیزیه خود را استرداد کند؟

پاسخ: چنانچه لیست سیاهه جهیزیه تنظیم نشده و یا از بین رفته و یا مفقود شده باشد، زوجه می تواند ضمن ارائه فاکتور وسایل و یا استشهادیه شهود و ذکر وسایل و اثاثیه ای که به خانه شوهر برده است، مالکیت خود را ثابت و با رای دادگاه نسبت به استرداد و بازگرداندن آنها اقدام کند.

۴- اگر مرد وسایل و جهیزیه را به نحوی از منزل مشترک خارج کند تکلیف چیست؟

پاسخ: مرد حق خروج جهیزیه و وسایل متعلق به زن را از منزل مشترک ندارد مگر با رضایت او. بنابراین اگر ثابت شود مرد آنها را بدون اطلاع زن خارج کرده و به جای دیگری منتقل نموده، در صورت موجود بودن زن می تواند تقاضای استرداد آنها را نماید و اگر تلف و یا خراب شود، مرد ضامن جبران خسارت آنها است.

5- آیا زن می تواند وقتی که مرد در خانه حضور ندارد، جهیزیه را شخصا یا با همکاری خانواده اش از منزل شوهر خارج کند؟

پاسخ: اگر وسایل و اثاثیه جز جهیزیه بوده و مالکیت آن قابل اثبات باشد، بله زن می تواند حتی در غیاب مرد جهیزیه را از منزل مشترک خارج کند و مرد نمیتواند هیچ ادعایی از جمله سرقت داشته باشد.

۶- اگر مرد وسایلی را که متعلق به زن و جزء جهیزیه او بوده را بفروشد تحت چه عنوانی می توان علیه او طرح دعوا نمود؟

پاسخ: از آنجایی که اموال و جهیزیه زن با رضایت زن برای انتفاع و استفاده مشترک به خانه مرد برده شده بنابراین ید مردید امانی نیست و نمی توان علیه او دعوای خیانت در امانت کرد و صرفا میتوان از طریق حقوقی مرد را ملزم به جبران خسارت و پرداخت قیمت جهیزیه نمود.

۷- مرجع صالح برای دعوای استرداد جهیزیه کجاست؟

پاسخ: تا ۲۰ میلیون تومان شورای حل اختلاف محل اقامت مرد و اگر ارزش جهیزیه بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد در دادگاه خانواده محل اقامت مرد قابل طرح و رسیدگی است.

۸- در مواردی که زن تقاضای طلاق دارد، آیا دادگاه می تواند مرد را به پرداخت جهیزیه نیز محکوم کند؟

پاسخ: خیر بلکه باید علاوه بر دادخواست طلاق، دادخواست استرداد جهیزیه را با پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی نیز علیه مرد طرح نماید والا دادگاه نمی تواند در ضمن طلاق به موضوع حقوق مالی زن از جمله جهیزیه تصمیم گیری کند مگر این که زن آنها را بخشیده باشد یا قبلا استرداد کرده باشد که در رای قید میشود.

۹- آیا زن مکلف به بردن جهیزیه به منزل شوهر است؟

پاسخ: خیر زیرا در قانون مدنی چنین تکلیفی برای زن یا خانواده زن قرار داده نشده و آنچه که به عنوان جهیزیه از سوی زن به خانه شوهر برده می شود بر حسب عرف و رسم و فرهنگ ایرانی است و اگر زن جهیزیه ای به خانه شوهر نبرد باز هم شوهر مکلف است همه وسایل ضروری و موردنیاز زندگی مشترک را از باب انفاق طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی تهیه و تامین کند. و در غیر این صورت زن می تواند علیه مرد اقدام به طرح دعوای الزام به پرداخت نفقه نماید.

۱۰- آیا در صورت فوت زن، پدر زن حق استرداد جهیزیه را دارد؟

پاسخ: در صورت بروز اختلاف با توجه به این که جهیزیه از طرف پدر زن به دخترش هبه شده و مالکیت آن به دخترش منتقل شده است لذا پس از فوت زن اموالش جزء ترکه و اموال باقی مانده از زن بوده و به ارث می رسد و هر یک از ورثه اعم از پدر و مادر زن و همسرش به میزان سهم قانونی از آن ارث می برند.

 بردن جهیزیه بدون اجازه شوهر

بر طبق آنچه گفته شد زن مالک جهیزیه است و با توجه به این که وظیفه قانونی برای آوردن یا نگه داشتن جهیزیه ندارد می تواند هر موقع که بخواهد آن را مسترد نماید و نیازی به اجازه شوهر نیست فقط توجه داشته باشید اگر تمایل به این کار داشتید، فقط آنچه در لیست جهیزیه شماست و آن را خریداری کرده اید، بدون اجازه شوهر از خانه خارج کنید.

تجربه وکالت وکلای پارسای نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق شکایت های سرقت که مرد از زن در مورد بردن اثاثیه منزل می کند به دلیل نبود عنصر معنوی جرم و یا عنصر معنوی (سوء نیت) به نتیجه مطلوب مرد نمی رسد.

توصیه می کنیم اگر بدون مجوز دادگاه می خواهید جهیزیه را مسترد نمایید بهتر است چند نفر از همسایگان را شاهد بگیرید که چه اقلامی و وسایلی را از منزل خارج می کنید.

مسئولیت مرد در جهیزیه چیست؟

معمولا زن در شروع زندگی مشترک، اموالی را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر می‌برد و پرسشی که معمولا در خصوص جهیزیه مطرح می‌شود، این است که مسئولیت مرد در جهیزیه چیست

آیا میتوان مرد (شوهر) را در حکم امین دانست ؟

آیا میتوان در شرایطی که مرد جهیزیه را تصاحب کرده است، به جرم خیانت در امانت از او شکایت کرد؟

به این پرسش به دو گونه باید پاسخ داد؛ اگر به صورت خشک به قوانین نگاه شود، می‌توان زوج را مشمول این جرم دانست. این در حالی است که اگر از دید عرفی به موضوع نگاه کرده و قواعد شراکت را در خصوص جهیزیه‌ای که زن به منزل شوهر می‌برد، جاری بدانیم، نمی‌توان پاسخ قاطعی به این پرسش داد.

دیوان عالی کشور در آرای خود احکام متفاوتی در این مورد صادر کرده و در برخی موارد شریک را مشمول این جرم دانسته است و در مواردی نیز خیر!

به نظر می‌رسد که نمی‌توان زوج را به جرم خیانت در امانت محکوم کرد. حتی اگر به نقص یا تلف اموال جهیزیه اقدام کرده باشد. چرا که جرم خیانت در امانت مختص به اعمالی است که در آن استرداد اموال پیش‌بینی شده باشد. در حالی که در خصوص جهیزیه به نظر می‌رسد باید توافقی میان صاحب مال یعنی زوجه و امین یعنی زوج مبنی بر استرداد جهیزیه ، چه به صورت صریح و چه به صورت ضمنی وجود داشته باشد و چون ذات عقد ازدواج مبنی بر تفاهم و توافق برای ادامه زندگی مشترک است، بعید به نظر می‌رسد در حین عقد ازدواج و شروع زندگی مشترک زوجه استرداد جهیزیه را شرط کرده باشد.

در زمانی که زوجه جهیزیه را به منزل مشترک می‌آورد، چون هدف ادامه زندگی است هیچ پیش ‌زمینه‌ای برای استرداد جهیزیه وجود ندارد، در نتیجه چون جرم خیانت در امانت مختص به اعمالی است که استرداد در آنها شرط است، بعید به نظر می‌رسد زوج را بتوان به این جرم محکوم کرد. به معنای واضح‌تر شرط استرداد جهیزیه باید وجود داشته باشد و اگر نباشد، جرم صورت نپذیرفته است؛ بنابراین از آنجایی که در زمان ازدواج شرط استرداد جهزیه وجود ندارد، این جرم صورت نمی‌پذیرد.

در ماده ۶۷۴ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مقرر شده است که «هرگاه اموال منقول یا غیر‌منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده باشد که اشیا مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده است، آنها را به ضرر مالکان یا متصرفان آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

بر اساس این ماده که رکن قانونی جرم خیانت در امانت است، می‌توان گفت که رکن مادی این جرم، استعمال، تصاحب، اتلاف یا مفقودی اموال مزبور است.

ماده ۶۱۷ قانون مدنی نیز در خصوص عقد ودیعه این‌گونه بیان کرده است که امین نمی‌تواند غیر از جهت حفاظت، تصرفی در ودیعه کند یا به نحوی از انحا از آن منتفع شود مگر با اجازه صریح یا ضمنی امانت‌گذار و در غیر این صورت ضامن است.

در نتیجه زمانی که زوجه، زوج را از استفاده ممنوع می‌کند، هرگونه استفاده‌ای از آن استعمال محسوب می‌شود. البته شرایط سوءنیت او در این موارد باید لحاظ شده و مورد توجه قرار گیرد.